همه ی ما به صورت روزمره با آن چه دستاورد نهایی مقوله ی برق ساختمان می باشد ، سر و کار داریم . اینکه می توانیم در محل کار یا منزل خود حتی یک لامپ را خاموش و روشن کنیم، دقیقا مرتبط با اجرای پروژه ی برق کشی یک بنا می باشد.
اهمیت این مقوله در پروژه های کوچک و یا بزرگ عمرانی و ساختمانی تا حدی است که اگر پس از ساخت و تکمیل یک بنا نسبت به سیم کشی داخلی آن اقدام نشود ، عملا نمی توان استفاده ی مفید و کاربردی از آن داشت. البته این مورد نیز لازم به ذکر است که با توجه به اینکه اجرای تاسیسات برق ساختمان بخش جدا نشدنی از چنین پروژه هایی است . معمولا در هنگام ساخت بنا و بخش های مختلف آن نظیر دیوار ها، سقف، کف و … موارد مرتبط با لوله کشی برق لحاظ می گردد و آن چه ضروری است تدارک دیده می شود تا در آینده بتوان به نحو احسن عملیات برق کشی را انجام داد . در این صورت است که می توان در محیط داخلی یک ساختمان مسکونی، اداری و یا تجاری به راحتی و با آرامش حضور داشت، زمانی که مطمئن باشیم کلیه ی امور مرتبط با برق ساختمان در نهایت دقت و ظرافت و با حفظ نکات ایمنی توسط یک برقکار مجرب انجام شده است.
سیم کشی یا برقکاری ساختمان یک کار کاملاً تخصصی است و افراد معمولی نمی توانند آن را انجام دهند. همه ساختمان ها باید سیم کشی شوند زیرا بدون آن قابل سکونت نیستند و نمی توان از هیچ وسیله رفاهی بهره برد. برق کشی باید به گونه ای اجرا شود که ایمنی لازم را برای ساختمان فراهم کند .
یکی از روش های مهم در تامین و حفظ امنیت یک بنا این است که کاملا مطابق با استاندارد های وضع شده در آن زمینه عمل شود و برای مثال در خصوص لوله کشی برق مطابق با آن چه به عنوان مراحل و اصول این کار رایج است پیش بروید. بدین منظور لازم است که در هنگام عملیات بنایی داخلی، اقدامات مرتبط با شیار زنی دیوار ها و تعیین محلی مناسب برای عبور لوله برق از دیوار، کف و سقف ساختمان انجام گردد و تجهیزات لازم نظیر لوله ها، قوطی کلید ها، جعبه تقسیم، پریز و … در محل مخصوص قرار گیرند.
در ادامه ی مراحل اصلی برق کشی ساختمان نوبت به سیم کشی داخلی می رسد که توسط یک برقکار حرفه ای با استفاده از ابزار ها، سیم و کابل های مناسب انجام خواهد شد. نصب کلید پریز ها و قرار دادن تجهیزات مرتبط با روشنایی در جای مخصوص به خود نیز به عنوان آخرین مرحله ی این کار در نظر گرفته شده است .
اگر به هر دلیلی کوچکترین اشتباهی در برق کشی ساختمان صورت گیرد، ساکنین تا زمانی که در آن مکان زندگی می کنند برای استفاده از برق با زحمت زیادی مواجهه می شوند.
سیم کشی ساختمان را باید به متخصص این حرفه سپرد تا با تجربه و مهارت خود مکانی ایمن برای زندگی ساکنین فراهم نماید. برقکاران حرفه ای از قوانین و استانداردهای لازم پیروی می کنند و با بهترین کیفیت و قیمت مناسب راحتی و آسایش را برای سکونت در ساختمان به ارمغان می آوردند. قرار گرفتن کلید و پریزها در جای نامناسب موجب نارضایتی ساکنین می گردد زیرا به سهولت نمی توانند به آنها دسترسی داشته باشند.
علت لوله گذاری برق روی دیوار ساختمان چیست؟
در جواب به این پرسش لازم به ذکر است که هدف اصلی تامین حفاظت و افزایش ایمنی نهایی می باشد و همانطور که گفتیم در اجرای پروژه های برق ساختمان در نظر گرفتن استاندارد ها و نکات امنیتی نسبت به هر مورد دیگری در اولویت است. بهره گیری از لوله برق و قرار دادن آن ها در شیار های مناسب ایجاد شده روی دیوار های داخلی باعث می شود که علاوه بر ایجاد ظرافت و نظم در امر لوله گذاری برق، محافظت کامل از سیم و کابل ها انجام گردد و همچنین هر زمان که به هر دلیلی به تعویض سیم ها نیاز بود، این کار امکان پذیر باشد.
از جمله قوانینی که در برق کشی ساختمان مورد توجه قرار می گیرند به شرح زیر می باشند :
- رعایت ظرفیت استاندارد فیوزها
فیوزها برای مصارف مختلف در قسمت های گوناگون ساختمان نصب می شوند. در برق کشی باید به این نکته توجه داشت که فیوزها با ظرفیت استاندارد انتخاب شوند. برای مثال ظرفیت فیوز روشنایی ۱۰ آمپر، فیوز پریزها ۱۶ آمپر، فیوز کنتور ۲۵ آمپر و فیوز اصلی ساختمان ۲۰ آمپر است . - توجه به مکان قرارگیری وسایل برقی
یک برق کار حرفه ای می داند وسایل برقی در چه قسمت هایی از ساختمان قرار می گیرند. بنابراین طبق تصور ذهنی خود اقدام به سیم کشی می کند. مکان هایی که لباس شویی، اجاق گاز، پکیج، هود، یخچال و سایر وسایل در آنجا قرار می گیرند باید به پریز دسترسی داشته باشند. صاحب خانه باید بدون زحمت از وسایل برقی خود استفاده نماید، از این رو در نظر گرفتن مکان قرارگیری این وسایل بسیار مهم است. تعداد پریزها باید به اندازه ای باشد که به سیم های رابط نیازی نباشد. - رعایت فاصله در سیم کشی
در هنگام برقکاری باید یکسری فاصله بین سیم ها رعایت شود. برای مثال فاصله پریزها از کف باید ۳۰ الی ۴۰ سانتی متر و فاصله کلیدها از کف باید ۱۱۰ الی ۱۲۰ سانتی متر باشد. آویزهای لامپ نیز باید از سقف حدود ۳۰ الی ۵۰ سانتی متر فاصله داشته باشند. یک برقکار با این فاصله ها آشناست و آنها را در حین کار خود رعایت خواهد کرد. - رعایت استاندارد سطح مقطع سیم ها
سطح مقطع سیم های مورد استفاده برای روشنایی ۱/۵ میلی متر، سیم های پریز ۲/۵ میلی متر، سیم های اصلی برق ۴ میلی متر، سیم های کولر آبی ۲/۵ میلی متر و سیم های کولر آبی ۴ میلی متر می باشد .
انتخاب انشعاب های مناسب
در برق کشی ساختمان انشعاب کنتور باید دارای ظرفیت کافی باشد تا در صورت افزایش ناگهانی بار الکتریکی در منازل، ولتاژ برق افت پیدا نکند و یا وسایل حفاظتی قطع نشوند. تعداد انشعاب های داخلی نیز باید به گونه ای انتخاب شود تا در صورت سوختن یک فیوز، کل ساختمان در خاموشی فرو نرود. اگر تعداد انشعاب ها بیشتر باشد ضریب اطمینان بالاتر خواهد رفت .
عبور سیم های برق از لوله ها امکان پذیر نمی باشد مگر اینکه از یک وسیله مخصوص به نام فنر سیم کشی استفاده شود و به این شکل عمل می شود که ابتدا فنر را از لوله ها عبور داده سپس سیم ها را به انتهای فنر وصل کرده و سر دیگر فنر را می کشیم. نمونه های فلزی و نوع مرغوب پلاستیکی فنرها در بازار موجود می باشد .
بعد از سیم کشی باید سیم ها را تقسیم بندی کرد و به هر کلید و یا پریز برق رساند و سیم های روشنایی ها را در قوطی مربوطه قرار داد که به این مرحله سیم بندی می گویند. سیم بندی ها بسیار مهم می باشند .
زیرا اگر در این مرحله اشتباهی صورت گیرد باعث اتصالی و اشکال در سیستم خواهد شد.
نصب سیم کشی ساختمان
مرحله نهایی سیم کشی برق ساختمان نصب می باشد. در این مرحله کلیدها , پریزها , سرپیچ ها و فیوزها نصب و برای برق دادن به واحد مسکونی اماده می شوند. در این مرحله باید سعی شود تمامی نصبیات با دقت و ظرافت نصب شوند زیرا این کار در تائید مهارت و سلیقه کار شما نزد مشتری بسیار موثر خواهد بود. در این مرحله برای نصب حبایی ها , چراغ های دیواری , فن ها , آیفون باید از دریل استفاده شود.
رنگ عایق سیم در سیم کشی ساختمان
در سیم کشی ساختمان برای جلوگیری از بروز اشتباه به هنگام سیم کشی و عیب یابی مطابق استاندارد رنگ عایق سیم ها به صورت زیر انتخاب می شود.
فاز اول: رنگ قرمز
فاز دوم: رنگ زرد
فاز سوم :رنگ سیاه
نول: رنگ آبی کمرنگ
رنگ فاز مربوطه با خط سفید و در برگشت : ترجیحا درصورت عدم امکان رنگ خاکستری زمین:رنگ زرد با خط سبز
چند نکته مهم دیگر در نقشه کشی کلید و پریزها
نقشه کشی برق ساختمان به معنای ترسیم محل قرارگیری لامپ ها و کلید آنها، محل پریزها و محل بارهایی که نیازمند مدار مخصوص هستند بر روی نقشه می باشد. در این نقشه ها محل قرارگیری وسایل برقی مشخص و طبق آنها برقکاری صورت می گیرد. در ترسیم نقشه برقکاری باید به نکات زیر توجه نمود .
تعبیه جعبه تقسیم در ساختمان زیبایی نمای داخلی آن را از بین می برد، بنابراین تا جای ممکن از قرار دادن آن در ساختمان پرهیز شود اما در صورت نیاز می توان آن را در ارتفاع ۳۰ الی ۵۰ متری سقف تعبیه کرد .
کلیدها باید در جایی نصب شوند که بتوان به راحتی به آنها دسترسی داشت. محل قرارگیری آنها نباید باعث سردرگمی افراد شود و آنها در تاریکی به دنبال کلید بگردند .
سیم های پریز تلفن باید درون لوله های مجزا قرار گیرند .
محل هایی که برای عبور لوله های برق در ساختمان مشخص می شوند نباید به مقاومت بنا صدمه بزنند. این لوله ها باید به سهولت رد شوند و سیم ها را به محل مورد نظر در ساختمان برسانند.
سیم هایی که برای تلویزیون و آنتن استفاده می شوند باید در لوله های مجزا و مستقیم قرار گیرند.
تاسیسات برقی باید بر روی پلان ساختمان به شکل تک خطی ترسیم شوند. این در صورتی امکان پذیر است که قبل از ترسیم نقشه از قسمت های مختلف ساختمان بازدید شود و بهترین مکان برای قرارگیری آنها در نظر گرفته شود .
در برق کشی برای بیشتر مصارف یک مسیر برای عبور سیم های برق در نظر گرفته می شود اما می توان برای وسایل پر مصرف مانند ماشین لباسشویی از تابلوی برق یک خط جداگانه تا پریز لباسشویی کشیده شود و یک فیوز برای آن تعبیه گردد. برای انواع کولر نیز یک خط مستقیم با فیوز اجرا می شود.
کابل ها و لوله های عبور آنها در زیر گچ کاری قرار می گیرند بنابراین باید یک تکه باشند.
اگر قرار است سیم ها از کف ساختمان عبور کنند باید لوله های پلاستیکی یا فولادی مورد استفاده قرار گیرند.
فیوزهای مینیاتوری نباید برای بیشتر از ۱۰ فیوز استفاده شوند.
در مکان های مرطوب مانند حمام، کابل های برق به هیچ عنوان نباید در کف قرار گیرند.
پریزهایی که در سرویس های بهداشتی تعبیه می شوند باید دارای درپوش بوده و از آب دور باشند.
به منظور برق رسانی به هود در آشپزخانه و قرار گرفتن آن درست بالای اجاق گاز می توان یک سیم نول و یک سیم فاز از پریز اجاق گرفته شود.
علاوه بر قرار دادن پریز برای وسایل برقی، بهتر است پریزهای اضافی نیز برای لوازم ضروری دیگر در نظر گرفته شود.
برای کنده کاری محل قرارگیری کلید و پریزها باید ابتدا با خط تراز با تکیه بر استاندارهای لازم و فاصله مناسب از کف ، محل قرارگیری آنها علامت زده شود، سپس نسبت به کنده کاری اقدام گردد.
برق کشی ساختمان در بارهای بزرگ
برای تغذیه بارهای بزرگ خانگی مثل اجاق برق، آبگرمکن برقی، ماشین لباسشویی، ماشین خشک کن ، ماشین ظرفشویی و تهویه مطبوع از انشعاب ها جداگانه استفاده می کنیم. اندازه انشعاب و وسیله حفاظتی براساس ظرفیت وسیله انتخاب می شود. کنترل این گونه بارها توسط کلید ها که در نزدیکی وسیله قرار می گیرد انجام می شود و حفاظت توسط فیوز های واقع در تابلو فیوزها انجام می شود .
برای برآوردن مقاصد ذکر شده در بارهای کوچک و بزرگ برق کشی ساختمان توجه به نکات زیر بسیار با اهمیت است :
در طراحی برق کشی ساختمان انشعاب وسیله حفاظت و کنتور باید با ظرفیت کافی انتخاب شوند تا با توجه به افزایش آنی بار الکتریکی خانه، موجب افت ولتاژ غیر قابل تحمل یا قطع غیر ضروری وسایل حفاظتی نشوند .
طراحی برق کشی ساختمان، باید سیم های انشعاب داخلی با اندازه های مناسب انتخاب شوند. با اینکه در انشعاب های کم اهمیت از سیم 1.5 استفاده می شود در بسیاری از تاسیسات خانگی امروزی کوچکترین سیم مورد استفاده 2.5 است .
در سیستم برق خانگی، تعداد انشعاب های داخلی باید به طور مناسبی انتخاب شود، تا به علت سوختن یک فیوز قسمت بزرگ یا همه خانه در تاریکی و بی برقی فرو نرود. هر چه تعداد انشعاب ها بیشتر باشد ضریب اطمینان افزایش می یابد لیکن هزینه نیز بالا می رود .
در سیستم برق خانگی، تعداد پریزها باید طوری انتخاب شود که استفاده از سیم های رابط لازم نباشد .
برق کشی تعداد چراغ ها باید با میزان نور لازم در قسمت های مختلف خانه تناسب داشته باشد و کلید های کنترل آنها باید در مناسب ترین نقاط نصب شوند .
برای ترسیم برق کشی ساختمان بر اساس ضوابط گفته شده، محل چراغ ها و کلید های کنترل آنها و محل پریز عمومی و همچنین محل بارهایی که نیاز به مدار مخصوص دارند روی نقشه یا پلان ترسیم می شود. این کار، ترسیم نقشه برق کشی نامیده می شود. در بسیاری از این نقشه ها محل پریزهای تلفن، تلویزیون و زنگ اخبار نیز مشخص می شود .
این گونه نقشه ها تعداد انشعاب ها، اندازه سیم ها و اندازه وسایل حفاظتی را معین نمی کنند، و این مسئله مهم حتی در کارهای مهندسی به عهده سیم کش گذاشته می شود. به منظور انجام صحیح و فنی کار، اولویت این است که نقشه های کامل تری که تعداد انشعاب ها، اندازه سیم ها و وسایل حفاظتی را نشان می دهد ترسیم و در اختیار سیم کش قرار گیرد .
نکاتی که در طراحی روشنایی و سیم کشی روی پلان های ساختمانی باید رعایت شود به شرح زیر می باشند :
تاسیسات الکتریکی ساختمان روی پلان ساختمان به صورت تک خطی طراحی می شود. قبل از طراحی و ترسیم بایستی از نقاط مختلف ساختمان بازدید به عمل آید و در نقاط مرطوب نصب لوازم برقی مجاز نمی باشد .
برای کلیه مصارف فقط یک مسیر در نظر گرفته شود. لذا لازم است برای مصارف پر مصرف مثل ماشین لباسشویی خط جداگانه ای از تابلوی برق تا محل مصرف کشیده شود و فیوز مناسبی برای آن پیش بینی شود. برای سایر محل ها مانند اتاق خواب ها و نشیمن و پذیرایی که وسایل کم آمپر مثل رادیو و تلویزیون در آنجا استفاده می شود، باید یک خط جداگانه و برای روشنایی هم خطی دیگر با فیوز مناسب پیش بینی شود .
معمولا برای کولرگازی یا آبی خط مستقیمی با فیوز مناسب طراحی و پیش بینی می شود .
محل هایی که برای کنده کاری لوله های برق در نظر گرفته می شود، باید طوری باشد که لطمه ای به استقامت بنا نزند و محل عبور لوله ها امکان پذیر باشد .
کلید ها باید در محل هایی از ساختمان قرار گیرند که به راحتی در دسترس باشند. مثلا وقتی یک نفر وارد اتاق می شود باید کلید بلافاصله در دسترس او قرار گیرد.
تا جایی که ممکن است از تعبیه جعبه تقسیم پرهیز شود. زیرا به نمای داخلی ساختمان لطمه می زند. در صورت لزوم جعبه تقسیم آن را باید در ارتفاع 30 الی 50 سانتی متری از سقف قرار داد.